Λίγα λόγια για την Κίνηση
Ποιοί Είμαστε
Η «Κίνηση για την Προστασία και Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας» είναι μια κίνηση πολιτών που από την ιδρύθηκε το 2015 και αγωνίζεται για την προστασία του Μεγάλου Ρέματος από κάθε είδους αντιπεριβαλλοντικές επεμβάσεις. Η Κίνηση επιδιώκει τη ματαίωση του έργου διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, που θα εγκιβωτίσει 17 χλμ της φυσικής του κοίτης, καταστρέφοντας το πλούσιο οικοσύστημά του και μετατρέποντας το σε ανοιχτό αγωγό ομβρίων υδάτων.

Παράλληλα η Κίνηση οργανώνει δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης ώστε να γίνει γνωστή στο ευρύ κοινό η μεγάλη οικολογική σημασία του Ρέματος, η ανεπανόρθωτη καταστροφή που πρόκειται να συντελεστεί καθώς και οι εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν για την ήπια διαχείρισή του, όπως οι λύσεις που βασίζονται στη φύση (ΝbS), αλλά και για γενικότερα περιβαλλοντικά θέματα, όπως η βιοποικιλότητα, τα φυσικά οικοσυστήματα, η κλιματική κρίση κ.α. Στο ίδιο πλαίσιο η Κίνηση οργανώνει περιηγήσεις γνωριμίας με το ποτάμι, τους υγρότοπους και τα πλημμυρικά του πεδία, εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά κλπ.
H Κίνηση έχει παρέμβει και σε περιπτώσεις άλλων μικρότερων καταστροφικών επεμβάσεων στο ποτάμι και τον υγρότοπο της εκβολής και γύρω από αυτά, όπως στις περιπτώσεις καθαρισμών της κοίτης με μπουλντόζες, παράνομης παραχώρησης Ζώνης Πρασίνου Α στην ανάδοχο εταιρεία από το Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου για χρήση εργοταξίου για τους σκοπούς του έργου, αυθαίρετων έργων και παραχώρησης της παραλίας Πανόραμα στον υγρότοπο Α΄ προτεραιότητας της εκβολής για επιχειρηματικές δραστηριότητες, κ.α.

Στις 24 Απριλίου 2023, σε αναπαραγωγική περίοδο των ειδών, η ανάδοχος εταιρία επιχείρησε να ξεκινήσει το έργο εισβάλοντας με μπουλντόζες στην κοίτη του Ρέματος, ενώ το Συμβούλιο Επικρατείας δεν έχει αποφανθεί ακόμα για τη νομιμότητα της οριοθέτησης του ποταμού. Μέσα σε λίγες ώρες, οι μπουλντόζες αποψίλωσαν πλήρως την κοίτη, καταστρέφοντας την χλωρίδα και τις φωλιές, τα αυγά και τα ενδιαιτήματα των πουλιών και των άλλων ειδών, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστευτικών και των προστατευόμενων ειδών, όπως το Ευρωπαϊκό χέλι κλπ.
Τις επόμενες μέρες τα μέλη της Κίνησης σχημάτισαν ανθρώπινη αλυσίδα γύρω από την κοίτη του Ρέματος εμποδίζοντας τις μπουλντόζες της αναδόχου εταιρίας να συνεχίσουν την καταστροφή. Έκτοτε και μέχρι σήμερα το έργο έχει σταματήσει προσωρινά.
Τη διαμαρτυρία της Κίνησης για την επέμβαση, και μάλιστα σε αναπαραγωγική περίοδο των ειδών, προσυπέγραψαν 61 περιβαλλοντικές οργανώσεις και συλλογικότητες. Παρά τη μεγάλη δημοσιότητα που έλαβε το ζήτημα στον τύπο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κανένα μέτρο δεν λήφθηκε σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την περιβαλλοντική ζημία (Οδηγία 2004/35).
Έπειτα από κάλεσμα της Κίνησης, στις 29.4.2023 πραγματοποιήθηκε πορεία διαμαρτυρίας στο κέντρο της Ραφήνας με πρωτοφανή συμμετοχή εκατοντάδων ανθρώπων, στην οποία παραβρέθηκαν και εκπρόσωποι οικολογικών οργανώσεων, τοπικών φορέων, δημοτικών και περιφερειακών παρατάξεων κ.α.
Νομικές ενέργειες
Οι δικαστικοί μας αγώνες
Προσβολή της περιβαλλοντικής αδειοδότησης
Μέλη της Κίνησης σε συνεργασία με άλλους συλλόγους και πολίτες το 2018 προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της περιβαλλοντικής αδειοδότησης (ΑΕΠΟ). Με την απόφαση 2145/2020 η αίτηση ακύρωσης απορρίφθηκε. Το ανώτατο δικαστήριο δεν προέβη σε ουσιαστική εκτίμηση και αξιολόγηση των σχετικών επιστημονικών και τεχνικών περιβαλλοντικών θεμάτων της ΑΕΠΟ, επαναλαμβάνοντας την πάγια νομολογία του ότι αυτά εκφεύγουν των ορίων του ακυρωτικού ελέγχου και περιορίστηκε να κρίνει με βάση τα «διδάγματα της κοινής πείρας». Υπό το πρίσμα αυτό η περιβαλλοντική τεκμηρίωση του έργου κρίθηκε νόμιμη και επαρκώς αιτιολογημένη.
Ειδικότερα, η ΜΠΕ δέχεται, μεταξύ άλλων, ότι στο πλαίσιο του έργου διευθέτησης οι επιπτώσεις στην πανίδα της περιοχής λόγω της αποψίλωσης της υδρόφιλης βλάστησης κατά μήκος του ρέματος θα αποκατασταθούν από τον επανεποικισμό της παρόχθιας ζώνης από τα είδη μετά το πέρας των εργασιών και η φυσική παρόχθια βλάστηση, που θα αποψιλωθεί, θα αποκατασταθεί με τη φύτευση νέων δέντρων και με την ενσωμάτωση σβώλων με σπόρους και φυτική γη στα κενά των συρματοδεμάτων ώστε να αναπτυχθεί βλάστηση στους λίθους. Συγκεκριμένα, στη ΜΠΕ προβλέπεται η σύνταξη φυτοτεχνικής μελέτης για τη φύτευση 380 πλατανιών, 240 πεύκων, 230 ιτιών, 260 λεύκων, 40 κυπαρισσιών και 40 αλμυρικιών «με χωρική έμφαση στις περιοχές από τις οποίες θα κοπούν. Το Συμβούλιο της Επικρατείας δέχθηκε ότι «με τη ΜΠΕ εξετάσθηκαν οι επιπτώσεις στην πανίδα της περιοχής και προτάθηκαν συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπισή τους, ιδίως η αποκατάσταση της φυσικής παρόχθιας βλάστησης». Όμως, με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας, «δεν μπορείς να φυτέψεις ένα ενδιαίτημα» (“you can’t plant a ‘home’)!
Εξάλλου, όσον αφορά τις δυσμενείς συνέπειες στην πανίδα και το οικοσύστημα, το Συμβούλιο της Επικρατείας παρέλειψε να λάβει υπόψη του τα έγγραφα του ΕΛΚΕΘΕ και της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, επειδή δεν είχαν προσκομιστεί ενώπιον της Διοίκησης στο πλαίσιο της διαβούλευσης επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Όσον αφορά τον προστατευόμενο υγρότοπο Α΄ προτεραιότητας της Εκβολής, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι το έργο διευθέτησης της κοίτης με τσιμέντο και σαρζανέτια δεν αποτελεί οχλούσα δραστηριότητα και δραστηριότητα που υποβαθμίζει την οικολογική κατάστασή του. Τέλος, όσον αφορά τον αντιπλημμυρικό χαρακτήρα του έργου, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι κατ’ αρχήν η υποκατάσταση φυσικού ρέματος από αγωγό επιτρέπεται μόνον κατ’ εξαίρεση και υπό ειδικές συνθήκες, αναγόμενες στην αντιμετώπιση σοβαρού κινδύνου πλημμύρας. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, ενώ δέχεται ότι:
- η κατασκευή του προβλεπόμενου φράγματος «μετά λόγου γνώσεως» επελέγη να γίνει σε μεταγενέστερο εύθετο χρόνο κατόπιν εκτίμησης της επιρροής του έργου της Α΄ φάσης επί του πλημμυρικού κινδύνου,
- η αύξηση της ταχύτητας της ροής του ύδατος θα είναι σημαντική εξαιτίας των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν στο έργο,
το Δικαστήριο καταλήγει στο ότι «η δημιουργία ελεγχόμενου και συγκεκριμένου χώρου για τη διέλευση του ύδατος δυνάμει του επίδικου έργου εξασφαλίζει την αποτροπή κατάκλυσης». Η θέση αυτή αντιβαίνει στην επιστημονική προσέγγιση «Χώρος για το Ποτάμι» («Room for the River»), που αντιπροτείνει την αποκατάσταση της φυσικής πλημμυρικής πεδιάδας του ποταμού σε μέρη όπου είναι λιγότερο επιβλαβής, προκειμένου να προστατευθούν εκείνες οι περιοχές που είναι περισσότερο ευάλωτες στις πλημμύρες.
Εξάλλου το Δικαστήριο έκρινε ότι εξετάστηκαν επαρκώς οι εναλλακτικές λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της μηδενικής, χωρίς να λάβει υπόψη του την τεχνική πραγματογνωμοσύνη ντόπιου υδραυλικού μηχανικού με διεθνή εμπειρία, από την οποία προέκυπτε ότι η υλοποίηση του έργου διευθέτησης κατά τα προβλεπόμενα στην Α΄ φάση, δηλαδή χωρίς το φράγμα ανάσχεσης, αυξάνει τον πλημμυρικό κίνδυνο.
Οι προσεγγίσεις αυτές του Ανωτάτου Διοικητικού Δικαστηρίου θέτουν επιτακτικά το ζήτημα της έλλειψης πραγματικής και αποτελεσματικής προσφυγής πλήρους δικαιοδοσίας στις περιβαλλοντικές υποθέσεις στην Ελλάδα, που θα επιτρέπει στο δικαστήριο να ελέγξει και τις ουσιαστικές και τεχνικές κρίσεις της Διοίκησης με βάση τις προσαγόμενες από τους αιτούντες πραγματογνωμοσύνες έγκριτων περιβαλλοντικών οργανισμών και τεχνικών πραγματογνωμόνων. Ο έλεγχος μόνον της νομιμότητας και της αιτιολογίας, και μάλιστα με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας, που συχνά εξειδικεύονται με βάση τις υποκειμενικές αντιλήψεις, δεν είναι αρκετός.
Προσβολή της οριοθέτησης
Ήδη από το 2019 μέλη της Κίνησης σε συνεργασία με πολίτες και συλλόγους της περιοχής έχουν προσβάλει με αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας την πράξη οριοθέτησης του ρέματος με υπουργική απόφαση (2019) και ήδη με προεδρικό διάταγμα (2021). Η αίτηση ακύρωσης έχει προσδιοριστεί να εκδικασθεί στις 4.10.2023.
Προσβολή της παραχώρησης Ζώνης Πρασίνου Α
Εξάλλου, μέλη της Κίνησης από κοινού με όλους τους επικεφαλής των παρατάξεων της αντιπολίτευσης του Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου, με δύο προσφυγές στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση και στη συνέχεια με αίτηση ακύρωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας, προσέβαλαν την παράνομη παραχώρηση δημοτικής έκτασης Ζώνης Πρασίνου Α στην ανάδοχο εταιρεία για χρήση εργοταξίου για τους σκοπούς του έργου διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας. Η υπόθεση ακόμη εκκρεμεί.
Αρχείo
Γνωμοδοτήσεις Φορέων
Υπόμνημα σχετικά με την βιοποικιλότητα στα Υδατικά Σώματα και την ευρύτερη παρόχθια περιοχή του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας (Αττική)
Απρίλιος 2019
Υποστηρίξτε τον αγώνα μας
Γραφτείτε στη λίστα email για να λαμβάνετε ενημερώσεις και έκτακτες ειδοποιήσεις για το Μέγα Ρέμα Ραφήνας